На сегодняшний день можно комментировать информацию о ходе электорального процесса, пользуясь доступными источниками в публичном поле. Основным источником является сайт Центральной избирательной комиссии РК (далее — ЦИК), где размещены все правовые акты о принятых решениях и пресс-релизы о проведенных брифингах. Основанное на данных материалах правовое разъяснение хода электорального процесса сегодня было озвучено во время Съезда РОО «Казахстанский союз юристов», передает МИА «Казинформ».
Как известно, внеочередные президентские выборы в Казахстане назначены на 20 ноября 2022 года. По новому законодательству Президент выбирается только на один семилетний срок.
Согласно Конституционного закона Республики Казахстан «О Выборах в Республике Казахстан» (далее — Закон) право выдвижения кандидатов в Президенты принадлежит республиканским общественным объединениям, зарегистрированным в установленном порядке (ст. 55 Закона).
Кандидаты в Президенты выдвигаются республиканскими общественными объединениями в лице их высших органов. Общественное объединение вправе выдвигать лишь одного кандидата в Президенты. Решение о выдвижении кандидатов в Президенты принимается большинством голосов от общего числа членов высшего органа республиканского общественного объединения и оформляется выпиской из протокола.
По состоянию на 15 октября 2022 года в кандидаты Президенты выдвинуты 12 претендентов:
1. Жигули Дайрабаев — от партии «Ауыл»;
2. Касым-Жомарт Токаев — от народной коалиции политических партий и общественных объединений;
3. Нурлан Ауесбаев — от общенациональной социально-демократической партии;
4. Мейрам Кажыкен — от РОП «Содружество профсоюзов Казахстана «Аманат»;
5. Каракат Абден — от РОО «Национальный альянс профессиональных социальных работников» ;
6. Талгат Ергалиев — от РОЮЛ «Союз строителей Казахстана»;
7. Салтанат Турсынбекова — от РОО «Қазақ аналары – дәстүрге жол»;
8. Нуржан Альтаев — от РОО «Мұқалмас»;
9. Жуматай Алиев — от ОО «Халық демографиясы»;
10. Хайрулла Габжалилов — от РОО «Объединение оралманов «Асар»;
11. Бакыт Жанабаев — от ОО «Казахстанская лига любителей футбола»;
12. Фатима Бизакова — от РОО «Практическая психология».
Регистрация кандидатов в Президенты осуществляется Центральной избирательной комиссией.
Центральная избирательная комиссия не позднее чем на седьмой день после регистрации кандидатов в Президенты публикует в средствах массовой информации сообщение о регистрации кандидата (ст. 59 Закона).
В свою очередь ЦИК установлено, что следующие кандидаты в Президенты: Жигули Дайрабаев, Касым-Жомарт Токаев, Нурлан Ауесбаев, Каракат Абден, Мейрам Кажыкен, Салтанат Турсынбекова, Жуматай Алиев и Бакыт Жанабаев соответствуют требованиям, предъявляемым к кандидатам в Президенты Конституцией и Конституционным законом «О выборах».
Согласно Закону, в поддержку каждого кандидата должно быть собрано 118 273 подписи избирателей, в равной мере представляющих не менее двух третей областей, городов республиканского значения и столицу (ст. 56 Закона).
Постановлением ЦИК от 26 сентября текущего года № 69/550 сокращен срок проверки территориальными избирательными комиссиями достоверности подписей в поддержку кандидата в Президенты с десяти до пяти дней.
О решениях ЦИК по оценке кандидатов на соответствие требованиям законодательства
На состоявшемся 13 октября текущего года заседании ЦИК установлено, что кандидаты в Президенты Республики Казахстан:
Хайрулла Габжалилов, выдвинутый общественным объединением оралманов «Асар», Талгат Ергалиев — от Союза строителей Казахстана и Фатима Бизакова — от республиканского общественного объединения «Практическая Психология» не соответствуют требованиям, предъявляемым Конституцией РК и Конституционным законом «О выборах в РК».
В частности:
1. По сведениям Министерства внутренних дел Хайрулла Габжалилов не является гражданином Республики Казахстан по рождению.
По данным Агентства по делам государственной службы, Хайрулла Габжалилов не имеет стажа на государственной службе или на выборных государственных должностях, что и стало причиной несоответствия. За отказ в его регистрации кандидатом в Президенты, члены ЦИК проголосовали единогласно.
2. По той же причине отказано и Талгату Ергалиеву. Его опыт работы на государственной службе составляет только три года и четыре месяца, что является основанием для отказа в регистрации, так как кандидат, согласно требованиям, предъявляемым к кандидатам в Президенты, должен проработать на госслужбе не меньше пяти лет.
Кроме того, по сведениям Министерства юстиции, выдвинувшее кандидата в Президенты Республиканское объединение юридических лиц «Союз строителей Казахстана» не отвечает требованиям пункта 1 ст. 55 Конституционного закона «О выборах», согласно которой право выдвижения кандидата в Президенты принадлежит республиканским общественным объединениям.
3. Фатима Бизакова тоже не имеет требуемого стажа на государственной службе или на выборных государственных должностях, в связи с чем ей также отказано в регистрации кандидатом в Президенты.
Таким образом, выводы ЦИК обоснованы и соответствуют Конституции и требованиям действующего законодательства.
В отношении экс-мажилисмена Нуржана Альтаева, подавшего документы в качестве кандидата в Президенты.
Для того, чтобы давать подробные комментарии о ситуации, возникшей с Нуржаном Альтаевым, необходимо иметь доступ к документам, связанным с его выдвижением. На сегодня понятно, что есть некая спорная ситуация по процедуре принятия решения высшим органом РОО «Мұқалмас» о выдвижении Нуржана Альтаева кандидатом в Президенты.
Из той информации, которая есть в публичном поле в открытых источниках, можно сделать вывод, что в адрес ЦИК поступило определение суда о приостановлении действия протокола общего собрания РОО «Мұқалмас» по выдвижению кандидатом в Президенты Нуржана Альтаева и немедленном исполнении данного судебного акта.
Согласно ст. 21 Гражданского процессуального кодекса, вступившие в законную силу судебные акты обязательны для всех государственных органов, органов местного самоуправления, юридических лиц, должностных лиц, граждан и подлежат исполнению на всей территории Республики Казахстан
Во исполнение данного судебного акта ЦИК приостановил регистрацию кандидатом в Президенты Нуржана Альтаева.
В этой связи, действия ЦИК правомерны и полностью обоснованы. Что касается дальнейшего разрешения этой ситуации, это будет решаться только в судебном порядке, заключили юристы.
Наш блог в Twitter! Будь в курсе новостей!
«Қазақстан заңгерлер одағы» республикалық бірлестігі Орталық сайлау комиссиясы таратқан ашық ақпаратқа сүйене отырып, ҚР Президенттігіне үміткерлердің талапқа сәйкестігін бағалау процесіне түсініктеме берді, деп хабарлайды ҚазАқпарат тілшісі.
20 қарашаға жоспарланған кезектен тыс президент сайлауына 12 үміткер ұсынылғанын бұған дейін де жазған едік. Орталық сайлау комиссиясы солардың сегізін ғана келесі кезеңге өткізгені де баршаға мәлім.
Олардың тізімін тағы бір еске салып кетейік.
1. Жигули Дайрабаев — «Ауыл» халықтық- демократиялық патриоттық партиясы;
2. Қасым-Жомарт Тоқаев – саяси партиялар мен қоғамдық бірлестіктердің халықтық коалициясы;
3. Нұрлан Әуесбаев – Жалпыұлттық социал-демократиялық партиясы;
4. Мейрам Қажыкен – «Аманат» Қазақстан кәсіподақтар достастығы» республикалық кәсіподақтар бірлестігі;
5. Қарақат Әбден – «Кәсіби әлеуметтік қызметкерлердің ұлттық альянсы» республикалық қоғамдық бірлестігі;
6. Талғат Ерғалиев — «Қазақстан құрылысшылар одағы» республикалық заңды тұлғалар бірлестігі;
7. Салтанат Тұрсынбекова – «Қазақ аналары — дәстүрге жол» республикалық қоғамдық бірлестігі;
8. Нұржан Әлтаев – «Мұқалмас» республикалық қоғамдық бірлестігі;
9. Жұматай Әлиев – «Халық демографиясы» қоғамдық бірлестігі;
10. Хайрулла Ғабжалилов — «Оралмандардың «Асар» бірлестігі» республикалық қоғамдық бірлестігі;
11. Бақыт Жаңабаев – «Қазақстандық Футбол Әуескерлері Лигасы» қоғамдық бірлестігі;
12. Фатима Бизақова — «Тәжірибелік психология» республикалық қоғамдық бірлестігі.
Бұлардың 8-і Орталық сайлау комиссиясының ұйғарымы бойынша сайлау туралы заңнама талаптарына сай деп танылған болатын.
Атап айтсақ, Жигули Дайрабаев, Қасым-Жомарт Тоқаев, Нұрлан Әуесбаев, Қарақат Әбден, Мейрам Қажыкен, Салтанат Тұрсынбекова, Жұматай Әлиев пен Бақыт Жаңабаев Конституция мен «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» ҚР Конституциялық заңында қойылатын талаптарға сәйкес екендігі туралы қаулылар қабылданды.
Ал Хайрулла Ғабжалилов пен Талғат Ерғалиевтің, Фатима Бизақованың Конституция мен «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» ҚР Конституциялық заңында қойылатын талаптарға сәйкес еместігі ресми мәлім етілді.
«Қазақстан заңгерлер одағы» республикалық бірлестігінің өкілдері Орталық сайлау комиссиясының бұл шешімі заң талаптарына сай екенін айтып отыр.
Атап айтсақ:
1. Ішкі істер министрлігінің мәліметі бойынша, Хайрулла Ғабжалилов туғаннан Қазақстан Республикасының азаматы емес.
Ал Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің мәліметінше, Хайрулла Габжалиловтың мемлекеттік қызметте немесе сайланбалы мемлекеттік лауазымдарда еңбек өтілі жоқ. Осыларды ескеріп, ОСК мүшелері оның құжаттарын кері қайтаруға бірауыздан дауыс берген көрінеді.
2. Орталық сайлау комиссиясының Талғат Ерғалиевке де құжаттарын қайтарып
беруіне осыған ұқсас себеп негіз болған. Оның мемлекеттік қызметтегі тәжірибесі тек үш жыл төрт ай екені айтылып отыр. Бұл тіркеуден бас тартуға негіз болып саналады. Өйткені президенттікке кандидаттарға қойылатын талап бойынша, мемлекеттік қызметте кемінде бес жыл тәжірибесі болуы керек.
Оның үстіне Талғат Ерғалиевті президенттікке ұсынған «Қазақстан құрылысшылар одағы» – заңды тұлғалардың республикалық бірлестігі. Ал «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Конституциялық заңның 55-бабы 1-тармағының талаптары бойынша, Президенттікке үміткерді республикалық қоғамдық бірлестіктер ұсынуға құқылы.
3. Фатима Бизақованың да мемлекеттік қызметте немесе сайланбалы мемлекеттік лауазымдарда қажетті мөлшерде өтілі жоқ деген мәлімет тіркелген. Осыған байланысты ОСК оны да президенттікке кандидат ретінде тіркеуден бас тартқан.
Осының бәрін алға тартқан «Қазақстан заңгерлер одағы» республикалық бірлестігінің өкілдері Орталық сайлау комиссиясының қорытындыларын негізді және Конституция мен қолданыстағы заңнаманың талаптарына сәйкес деп тауып отыр.
Қазақстан заңгерлер одағы Нұржан Әлтаевтың төңірегіндегі дауға толық түсініктеме беру үшін оның ОСК-ға өткізген құжаттарын көру керек деп отыр. Бұған дейін «Мұқалмас» республикалық қоғамдық бірлестігі жоғары органының Нұржан Әлтаевты президенттікке кандидат етіп ұсынғанын теріске шығаратын даулы мәліметтер тарап, іс сотқа жеткен болатын.
Азаматтық іс жүргізу кодексінің 21-бабы бойынша, ОСК сот актісін орындау үшін президенттікке кандидат Нұржан Әлтаевты тіркеуді тоқтатты.
Заңгерлер одағы осыны алға тартып, Орталық сайлау комиссиясының бұл шешімі де негізді әрі заңды деп бағалаған.
Заңгерлер Нұржан Әлтаевтың сайлау науқанының келесі кезеңіне өтуі енді сот тәртібімен ғана шешілетінін айтып отыр.
Еске салсақ, президентікке үміткерлер Конституция мен «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» ҚР Конституциялық заңында қойылатын талаптарға сәйкес болса ғана, сайлау науқанының келесі кезеңіне жіберілеуі керек еді.
Ол талаптар мынандай:
— тумысынан Республика азаматы болуға тиіс;
— ҚР аумағында соңғы он бес жыл бойы тұруға тиіс;
— ҚР аумағында соңғы он бес жыл бойы тұруға тиіс;
— жоғары білім;
— қырық жасқа толған;
— белсендi сайлау құқығына ие болуға тиiс;
— мемлекеттік қызметте немесе сайланбалы мемлекеттік лауазымдарда кемінде 5 жылды құрайтын жұмыс тәжірибесі болуға тиіс;
— мемлекеттік тілді еркін меңгеруi тиіс.
Жалпы, үміткер ұсынуға ұзын саны 19 күн берілсе, олардың заңнама талаптарына сәйкестігін анықтауға 29 күн көзделген, яғни бұл шара 21 қазанға дейін жалғасады.
Осы аралықта сайлау заңнамасына сай толық іріктелген кандидаттар облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың кем дегенде үштен екісінің атынан теңдей өкілдік ететін сайлаушылар санының кем дегенде 1% қолын жинау қажет. 1 шілдедегі жағдай бойынша Орталық сайлау комиссиясы Қазақстан Республикасы сайлаушыларының тізіліміне дауыс беру құқығы бар 11 827 277 азаматты енгізген. Осылайша, әр кандидатты қолдау үшін сайлаушылардың 118 273 сенім қолы жиналуы керек.
Ол жиналған қолдардың дұрыстығы да 21 қазанға дейін тексеріліп бітуі керек.