Введение 5% — обязательных пенсионных взносов работодателей предусмотрено в Концепции по дальнейшей модернизации пенсионной системы Республики Казахстан до 2030 года еще в 2014 году, а законодательно закреплено в 2015. Введение ОПВР должно было начаться с 1 января 2018 года. Однако, учитывая планирующееся внедрение обязательного социального медицинского страхования, сроки введения в действие данных поправок были перенесены на 2020 год. В 2019 году по поручению Главы государства были приняты законодательные поправки, в соответствии с которыми сроки введения ОПВР были перенесены на 2023 год.
Учитывая, пятилетний период (с 2018 по 2022 год) для подготовки работодателей к введению 5%-ых обязательных пенсионных взносов работодателя, вопрос их введения с 2023 года сложно считать «сюрпризом».
Обязательные пенсионные взносы работодателя нельзя сравнивать с налоговыми сборами, основное отличие пенсионных взносов и налоговых сборов в их персонификации относительно физических лиц, в пользу которых они уплачиваются.
Почему необходимо внедрять ОПВР?
Обязательные пенсионные взносы работодателя, безусловно, вводятся в целях повышения благосостояния казахстанцев, будущих пенсионеров. В особенности, это актуально для граждан, которые не имеют солидарного стажа (до 1998 года), либо чей стаж в солидарной системе незначителен.
Сегодня, как всем известно, в пенсионном обеспечении участвуют только сами работники и государство. Исключение составляют работники вредных производств, таковых чуть более 400 тыс. человек, за которых работодатели уплачивают 5% профессиональные пенсионные взносы.
Следует учесть, что солидарная часть пенсии ежегодно уменьшается. Разрыв между размерами пенсий новых и действующих получателей только за последние 5 лет увеличился с 13% до 30%, что влияет на уровень замещения дохода пенсионными выплатами. При этом 10% взносов самого работника недостаточно для обеспечения адекватного размера пенсии.
Международный опыт это подтверждает. К примеру, в странах ОЭСР средняя ставка взносов составляет порядка 18%, в Сингапуре – 37% (20% из которых уплачиваются работодателем), в Российской Федерации ставка для работодателя составляет 22%, в Республике Беларусь 28% и еще 1% уплачивается работником.
Введение ОПВР, наряду с другими мерами по развитию пенсионной системы, позволит обеспечить достойную пенсию, адекватную трудовому стажу получателей.
Введение ОПВР позволит сохранить адекватный уровень пенсионных накоплений казахстанцев при достижении пенсионного возраста (коэффициент замещения дохода после выхода на пенсию), соответствующий международным стандартам.
При этом нагрузка на работодателя останется на приемлемом уровне, в том числе за счет предусмотренных в рамках Налогового кодекса послаблений в части отнесения суммы, уплаченных ОПВР на вычет до налогообложения.
Возможна ли отмена этой нормы, учитывая то, что дважды внедрение ОПВР откладывалось?
Дальнейшее откладывание срока введения ОПВР отрицательно скажется на уровне пенсионного обеспечения будущих пенсионеров. В особенности от этого могут пострадать казахстанцы, которые будут выходить на пенсию в 40-х годах текущего столетия. Размер их выплат по актуарным расчетам будет на 30% ниже по сравнению с теми, кто выйдет на пенсию в 50-60-х годах.
Поэтому, на сегодняшний день, вопрос отмены или отсрочки введения данной нормы не рассматривается.
Справочно:
C 1 января 2023 года действующая накопительная система будет дополнена новой условно-накопительной компонентой, формируемой за счет взносов работодателей в размере 5% от доходов работников.
В предлагаемой условно-накопительной системе (УНС) будет реализован как накопительный (через накопление на условных счетах), так и распределительный механизмы пенсионного обеспечения.
Участниками новой пенсионной системы будут являться работники, в пользу которых работодатели будут перечислять обязательные 5%-е пенсионные взносы, исчисленные от доходов работников и перечисленнные за счет собственных средств работодателя на персонифицированные условно-накопительные счета в ЕНПФ.
Для каждого участника системы открывается условный пенсионный счет, на котором фиксируется сумма перечисляемых работодателями взносов и формируются условные пенсионные накопления.
Поступающие от работодателей пенсионные взносы не будут капитализироваться и не станут собственностью отдельных лиц, а будут расходоваться на выплату текущих пенсий за счет ОПВР.
При достижении работником пенсионного возраста и наличии не менее пяти лет стажа участия размер пенсии из условно-накопительного компонента определяется исходя из накоплений, сформированных на условном пенсионном счету, и ожидаемой продолжительности жизни.
То есть, пенсия будет эквивалентна сумме пенсионных накоплений, сформированных за весь период трудовой деятельности граждан, распределенных во времени в зависимости от ожидаемой продолжительности жизни.
Право на пенсионные выплаты за счет ОПВР будут иметь лица, достигшие пенсионного возраста, при стаже участия не менее 5 лет (60 месяцев), в размере не более 2-х прожиточных минимумов.
Пенсионные выплаты за счет ОПВР будут выплачиваться пожизненно, при этом ежегодно размеры пенсий будут индексироваться.
Необходимо отметить, что в отличие от накопительной пенсионной системы, пенсии за счет ОПВР в условно-накопительной компоненте не наследуются (поскольку не являются собственностью работника) и на них не распространяется гарантия по сохранности пенсионных накоплений.
Кроме того, предусматривается открытие условного пенсионного счета в ЕНПФ в автоматическом режиме для вкладчиков ОПВР при поступлении первого платежа, т.е. счет будет открываться автоматически при поступлении первого ОПВР.
Наша страница в Фейсбук! Подпишись!
Жұмыс берушілердің 5% — міндетті зейнетақы жарналарын енгізу 2014 жылы Қазақстан Республикасының зейнетақы жүйесін 2030 жылға дейін одан әрі жаңғырту жөніндегі тұжырымдамада көзделген, ал 2015 жылы заңнамалық түрде бекітілген. ЖМЗЖ енгізу 2018 жылғы 1 қаңтардан басталуы тиіс еді. Алайда, міндетті әлеуметтік медициналық сақтандырудың жоспарланып отырған енгізілуін ескере отырып, осы түзетулерді қолданысқа енгізу мерзімі 2020 жылға ауыстырылды. 2019 жылы Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша заңнамалық түзетулер қабылданды, оған сәйкес ЖМЗЖ енгізу мерзімі 2023 жылға ауыстырылды.
Бес жылдық кезеңді (2018 жылдан 2022 жылға дейін) ескере отырып, жұмыс берушілерді жұмыс берушінің 5% міндетті зейнетақы жарналарын енгізуге дайындау үшін оларды 2023 жылдан бастап енгізу мәселесін «тосын сый»деп санау қиын.
Жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналарын салық алымдарымен салыстыруға болмайды, зейнетақы жарналары мен салық алымдарының олардың пайдасына төленетін жеке тұлғаларға қатысты дербестендірудегі негізгі айырмашылығы.
Неліктен ЖМЗЖ енгізу қажет?
Жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары қазақстандықтардың, болашақ зейнеткерлердің әл-ауқатын арттыру мақсатында енгізілетіні сөзсіз. Атап айтқанда, бұл ынтымақты өтілі жоқ (1998 жылға дейін) не ынтымақты жүйедегі өтілі мардымсыз азаматтар үшін өзекті.
Бүгінде зейнетақымен қамсыздандыруға тек қызметкерлер мен мемлекеттің өздері ғана қатысады. Бұған зиянды өндірістердің қызметкерлері жатпайды, 400 мыңнан астам адам, олар үшін жұмыс берушілер 5% кәсіптік зейнетақы жарналарын төлейді.
Айта кету керек, зейнетақының ортақ бөлігі жыл сайын азайып келеді. Жаңа және жұмыс істеп тұрған алушылардың зейнетақы мөлшері арасындағы алшақтық тек соңғы 5 жылда 13% — дан 30% — ға дейін ұлғайды, бұл табысты зейнетақы төлемдерімен алмастыру деңгейіне әсер етеді. Бұл ретте жұмыскердің жарналарының 10% — ы барабар зейнетақы мөлшерін қамтамасыз ету үшін жеткіліксіз. Мұны халықаралық тәжірибе растайды. Мысалы, ЭЫДҰ елдерінде жарналардың орташа мөлшерлемесі шамамен 18% – ды, Сингапурде-37% — ды (оның 20% — ын жұмыс беруші төлейді), Ресей Федерациясында жұмыс беруші үшін мөлшерлеме 22% — ды, Беларусь Республикасында 28% — ды және тағы 1% — ды қызметкер төлейді.
ЖМЗЖ енгізу зейнетақы жүйесін дамыту жөніндегі басқа шаралармен қатар алушылардың еңбек өтіліне барабар лайықты зейнетақыны қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
ЖМЗЖ енгізу халықаралық стандарттарға сәйкес келетін, зейнеткерлік жасқа жеткен кезде (зейнетке шыққаннан кейін табысты алмастыру коэффициенті) қазақстандықтардың зейнетақы жинақтарының барабар деңгейін сақтауға мүмкіндік береді.
Бұл ретте жұмыс берушіге жүктеме қолайлы деңгейде, оның ішінде МЗЖ төленген соманы салық салынғанға дейінгі шегерімге жатқызу бөлігінде салық кодексінің шеңберінде көзделген жеңілдіктердің есебінен қалады.
ЖМЗЖ енгізу екі рет кейінге қалдырылғанын ескере отырып, бұл норманың күшін жоюға бола ма?
ЖМЗЖ енгізу мерзімін одан әрі кейінге қалдыру болашақ зейнеткерлерді зейнетақымен қамсыздандыру деңгейіне теріс әсер етеді. Атап айтқанда, осыдан ағымдағы ғасырдың 40-шы жылдары зейнетке шығатын қазақстандықтар зардап шегуі мүмкін. Актуарлық есептер бойынша олардың төлемдерінің мөлшері 50-60 жылдары зейнетке шығатындарға қарағанда 30%-ға төмен болады.
Сондықтан, бүгінгі күні осы норманы енгізуді тоқтату немесе кейінге қалдыру мәселесі қаралмайды.
Анықтамалық:
2023 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданыстағы жинақтаушы жүйе қызметкерлер кірістерінің 5%-ы мөлшерінде жұмыс берушілердің жарналары есебінен қалыптастырылатын жаңа шартты-жинақтаушы құрамдауышпен толықтырылатын болады.
Ұсынылып отырған шартты-жинақтаушы жүйеде (ЕҚЖ) жинақтаушы (шартты шоттарда жинақтау арқылы), сондай-ақ зейнетақымен қамсыздандырудың бөлу тетіктері де іске асырылатын болады.
Жаңа зейнетақы жүйесіне қатысушылар пайдасына жұмыс берушілер қызметкерлердің табыстарынан есептелген және жұмыс берушінің өз қаражаты есебінен БЖЗҚ-дағы дербестендірілген шартты-жинақтаушы шоттарға аударылған міндетті 5% — дық зейнетақы жарналарын аударатын жұмыскерлер болады.
Жүйенің әрбір қатысушысы үшін шартты зейнетақы шоты ашылады, онда жұмыс берушілер аударатын жарналардың сомасы тіркеледі және шартты зейнетақы жинақтары қалыптастырылады.
Жұмыс берушілерден түсетін зейнетақы жарналары капиталдандырылмайды және жекелеген тұлғалардың меншігіне айналмайды, бірақ ЖМЗЖ есебінен ағымдағы зейнетақыны төлеуге жұмсалатын болады.
Қызметкер зейнеткерлік жасқа жеткен және кемінде бес жыл қатысу өтілі болған кезде шартты-жинақтаушы құрамдауыштан алынатын зейнетақы мөлшері шартты зейнетақы шотында қалыптастырылған жинақтарға және күтілетін өмір сүру ұзақтығына қарай айқындалады.
Яғни, зейнетақы азаматтардың еңбек қызметінің барлық кезеңінде қалыптастырылған, күтілетін өмір сүру ұзақтығына байланысты уақытқа бөлінген зейнетақы жинақтарының сомасына баламалы болады.
ЖМЗЖ есебінен зейнетақы төлемдерін алуға қатысу өтілі кемінде 5 жыл (60 ай), 2 ең төмен күнкөріс деңгейінен аспайтын мөлшердегі зейнеткерлік жасқа толған тұлғалар құқылы болады.
ЖМЗЖ есебінен зейнетақы төлемдері өмір бойы төленетін болады, бұл ретте жыл сайын зейнетақы мөлшері индекстелетін болады.
Жинақтаушы зейнетақы жүйесіне қарағанда, шартты-жинақтаушы құрамдауыштағы ЖМЗЖ есебінен зейнетақы мұраға қалдырылмайтынын (өйткені ол қызметкердің меншігі болып табылмайды) және оларға зейнетақы жинақтарының сақталуы жөніндегі кепілдік таралмайтынын атап өту қажет.
Бұдан басқа, алғашқы төлем келіп түскен кезде ЖМЗЖ салымшылары үшін автоматты режимде БЖЗҚ-да шартты зейнетақы шотын ашу көзделеді, яғни бірінші ЖМЗЖ келіп түскен кезде шот автоматты түрде ашылатын болады.